معماری بازار کرمانشاه

معماری بازار سنتی کرمانشاه

قدمت بازار کرمانشاه به حدود 150 سال پیش می رسد یعنی زمانی که در دوره قاجار گمرک غرب در این شهرستان ایجاد شد. امروزه به بازار سنتی کرمانشاه که در بافت تاریخی این شهر قرار دارد، تاریکه بازار می‌گویند. بازار سنتی کرمانشاه، در کنار مسجد تاریخی عمادالدوله و حمام شهباز خان قرار دارد.

بازار کرمانشاه دارای ۱۸ راسته است از جمله این راسته ها می توان به زرگرها، تاریکه بازار (ادویه فروشیها)، آهنگرها، مسگرها، بنکدارها، بزازخانه و توپخانه اشاره کرد. این بازار دارای چهارسوق ها و ورودی های زیبا است که نشانگر دید زیبای معماران عصرهای گذشته و فرهنگ غنی این منطقه می باشد. در بازار کرمانشاه سه سرای مهم به نامهای وکیل الدوله،‌ سرای حاج علی محمد همدانی و سرای نو وجود دارد.

مشخصات بازار کرمانشاه

این بازار در حدود ۲۰۰ سال پیش و در زمان حاکم شهر کرمانشاه، محمد علی میرزای دولتشاه ساخته شده‌است. این بازار دارای ۱۸ راسته است و در زمان خود بزرگترین بازار سرپوشیدۀ خاورمیانه به حساب می‌آمده است.

با احداث خیابان مدرس بازار به دو پاره شرقی و غربی تقسیم شده، گذرهای درون بافت قطع و خیابان پس از عبور از مقابل مسجد جامع و وسط سبزه میدان با از بین بردن این فضای شهری شاخه‌های اصلی بازار را قطع کرده و با ایجاد واحدهای تجاری در دو طبقه و جداره‌سازی شهری این خیابان به یکی از اصلیترین محورهای بافت کرمانشاه تبدیل شد.

راسته‌ های بازار کرمانشاه

بازار کرمانشاه که در اثر عبور خیابانهای اصلی شهر هم‌اکنون به چهار قسمت تقسیم گشته‌است. این بازار از بخش‌ها و راسته بازارهای زیادی تشکیل گشته که جاذبه توریستی محسوب می‌شوند. با تغییراتی که در بازار بزرگ کرمانشاه به‌وجود آمد بسیاری از اصناف از جمله مسگری، سفیدگری، سراجی، صندوق سازی، گیوه کشی، نعل سازی، رنگرزی، صرافی و. برای همیشه به بوته فراموشی سپرده شد.

بازار کرمانشاه دارای ۱۸ راسته است از آن‌ها می‌توان به زرگرها، تاریکه بازار (ادویه فروشیها)، بازار یهودی‌ها (بازار اسلامی)، آهنگرها، مسگرها، بنکدارها، بزازخانه و توپخانه اشاره کرد. این بازار دارای چهارسوق‌ها و ورودی‌های زیبا است که نشانگر دید زیبای معماران عصرهای گذشته و فرهنگ غنی این منطقه می‌باشد. در زمان رونق اقتصادی منطقه و مسیر عبور جاده ابریشم، این بازار محل اصلی داد و ستد بازرگانان اروپایی و آسیایی بوده [نیازمند منبع] و با توجه به موقعیت استراتژیک دارای نشانه‌های خاص فرهنگی زیاد می‌باشد.

راسته‌ بازار توپخانه

بازار توپخانه یکی از راسته‌های ۱۸گانۀ بازار بزرگ کرمانشاه محسوب می شود که از دروازۀ چیاسرخ (ابتدای بازار توپخانه) شروع شده و تا دروازۀ پل سیدجمعه (انتهای راسته‌بازار چال‌حسن‌خان) ادامه دارد و سردر جبهۀ شمالی آن نیز مشرف به خیابان ۴۰ متری مطهری (سیروس) قرار دارد. برای مدتی طولانی این راسته‌بازار از رونق افتاده و تقریباً متروکه شده‌بود،‌ اما از خرداد ۱۳۸۷ فاز نخست احیای آن آغاز شد و تا پاییز ۱۳۸۸ تعداد ۵۰ چشمه طاق این بازار احیاء و مرمت شد.

سرا های بازار کرمانشاه

در بازار کرمانشاه سه سرای مهم به نام‌های وکیل‌الدوله،‌ سرای حاج علی‌محمد همدانی، و سرای نو وجود دارد.

سرای وکیل‌الدوله

سرای وکیل‌الدوله در واقع مجموعه‌ای از چهار حیاط و یک دالان است. دالان و حیاط بزرگ‌تر در میانۀ مجموعه قرار دارند و اجزای مجموعه را به هم متصل می‌کنند. دو حیاط کوچک در دو طرف دالان قرار دارند، و در فرب صحن اصلی نیز حیاط بزرگ دیگری قرار گرفته‌است. هریک از این چهار حیاط را می‌توان یک سرای مستقل محسوب کرد. در وسط حیاط بزرگ‌تر مچموعه حوضی قرار دارد که به شکل کشکول ساخته‌است و هم‌اکنون به باغچه تبدیل شده‌است. دالان ورودی محور اصلی مجموعه است که محور آن بر محور طولی صحن اصلی عمود است. در طرفین دالان حجره‌ها به صورت متقارن قرار گرفته و دهانه‌بندی آن‌ها به دهانه‌بندی صحن اصلی شباهت دارد. سراسر مجموعه دارای نمای آجری است و در برخی جاها از کاشی‌کاری آبی فیروزه‌ای استفاده شده‌است.

سرای نو
سرای نو از دو صحن و یک دالان تشکیل شده‌است. دالان سرا بر امتداد محور شرقی-غربی قرار گرفته‌است. علاوه بر یک صحن اصلی، یک صحن و حیاط زاویه‌ای در گوشۀ جنوب شرقی سرا قرار دارد. ورودی‌های اصلی در گوشۀ جنوب غربی و میانۀ جبهۀ‌ شرقی صحن قرار دارند. حجره‌ها به‌صورت متقارن در پیرامون صحن قرار گرفته‌اند. ساختمان بانک شاهنشاهی در وسط صحن اصلی قرار گرفته‌است.

منبع : معماری بازار کرمانشاه